Bartholomeus Spranger

'Blijf zo staan,' fluisterde Spranger.
Maar nu draaide ze zich helemaal naar hem toe en liet zich voor het eerst in al haar vrijheid aan hem zien. De ranke buik die snel op en neer ging, verried haar zenuwachtigheid en terwijl ze hem met een schuchter glimlachje aankeek trok ze zachtjes haar oudroze rok over haar heupen en liet hem uit zichzelf naar beneden glijden. Hij was betoverd door wat ze hem toonde en woelend maakte zijn hand snelle krullen met de houtskool om haar geheim proberen te vatten op papier. Nu Rachel helemaal bloot voor hem op het bed stond, werd ze rustiger en voelde ze zichzelf één worden met de beroemde schilder. Haar lichaam en zijn hand met de schetsende houtskool waren onlosmakelijk verbonden. Alsof hij haar zelf tot leven wekte, alsof haar lichaam bestaansrecht kreeg door de hand die niet alleen het vel papier maar ook haar huid leek te raken.
- Uit: Rachel, of het mysterie van de liefde

De Vlaamse schilder, tekenaar, beeldhouwer, ontwerper en etser Bartholomeus Spranger werd in 1546 in Antwerpen geboren. Na zijn studies reisde hij naar Parijs, Lyon, Milaan, Parma en Rome. Hij werd aangesteld als hofschilder van de paus in 1570.

Later, in 1575 werd hij de hofschilder van keizer Maximilian II in Wenen. Hij kreeg hier 15 gulden per maand, wat een redelijke som was. In 1581 werd hij hofschilder aan het hof van Praag waar hij al snel 20 gulden per maand verdiende, en nog later 25 gulden, toen 45 gulden en een jaarlijkse toelage van 100 gulden kreeg.

Hij trouwde met Christina, de dochter van een rijke goudsmid. In Praag werkte hij samen met andere kunstenaars uit de Nederlanden zoals Roelant Svary, Adriaen de Vries en de edelsmid Paulus van Vianen. Keizer Rudolf verhief Spranger in 1588 in de adelstand. Met het groeien van zijn welstand bezat hij uiteindelijk vijf huizen in Praag.

Spranger werd vooral bekend door zijn maniëristische naakten, waarbij hij zijn modellen in ingewikkelde houdingen dirigeerde. Hij maakte vaak allegorische en mythologische schilderijen die sterk erotisch getint waren. Verder gebruikt hij overvloedige decoratie en werkt met licht en donkercontrasten en de gebruikte kleuren zijn sprekend en parelmoerachtig.

Het maniërisme was een kunstvorm die in Italië ontstond en floreerde van circa 1525 tot ongeveer 1580. Het komt van het woord maniera; iemands maniera is zijn persoonlijke, artistieke stijl, zijn kenmerk, maar het refereert ook naar de elegantie en gratie.

In de 17de eeuw werd het maniërisme een negatief beladen benaming, omdat men het te gekunsteld vond. Bekende manieristen zijn de late Michalangelo, El Greco, Parmigianino, en Veronese. Kenmerkend zijn de gedraaide, onnatuurlijke poses die de lichamen op de schilderijen aannemen.

Spranger was goed bevriend met schilders uit de Academie van Haarlem, en inspireerde hen tot het maniërisme. In 1602 maakte hij een reis naar Amsterdam, Haarlem en Antwerpen. In Haarlem gaf hij onder meer een masterclass naaktschilderen (wat toen verboden was). Veel van zijn werken gegraveerd door Hendrick Goltzius en werden daardoor bekend en verspreid in Frankrijk en de Nederlanden.

Meer weten over Spranger?

Consulteer de bibliografie

TOP